Calan 84

+

Arferion Calan y Cymry Yr Hen Galan Roedd an Hen Galan yn cael ei ddathlu ar Ionawr 13. Fe an newidiwyd poule galendr Iwlaidd ir calendr Gregori newydd, gan Symud Dydd Calan yn ei SGIL, yn 1752. Ond roedd y newid yn amhoblogaidd iawn. Un ardal yng Nghymru sydd wedi cadw à draddodiad Yr Hen galendr ydy Cwm Gwaun yn monsieur Benfro. Yno, maen NHWN dathlur Calan ddwywaith, unwaith ar Ionawr 1 ac eto ar Ionawr 13, gyda phlant an ardal yn mynd o amgylch y vient yn canu un calennig hel. Mabwysiadwyd llawer o ddathliadaur Hen Galan i ddathlur Calan newydd ac mae Rhai ohonynt wedi cael eu hadfywio Mewn Rhai rhannau o Gymru heddiw. Y Fari Lwyd Arferiad hynod o ryfedd un gysylltir r Calan a y YWR Nadolig chyfnod Fari Lwyd, un welir yn y clip uchod un ffilmiwyd ym mhentref Llangynwyd yn y 1960au. Penglog ceffyl wedii orchuddio lliain un rhubanau oedd y Fari. Byddair penglog yn cael ei roi ar Bolyn fel bod modd i berson oedd o dan y lliain agor un Chaur GEG. Arwydd Tafarn Yr Hendy yn Llangynwyd syn dangos traddodiad y Fari Lwyd Byddai grp o ddynion yn tywys y Fari ac yn ymweld PHOB t neu dafarn yn yr ardal gan ganu penillion hwyliog yn gofyn am wahoddiad i DDOD i Mewn. Byddai y perchennog t yn son ATEB y penillion cyn penderfynu rhoi mynediad ai peidio. Gallair cyfnewid yma barhau am dipyn o Amser un byddain anlwcus gwrthod mynediad ir Fari Lwyd. Yn y t wedyn byddair grp yn diddanur teulu ac yn derbyn bwyd un diod yn gyfnewid am eu gadael i Mewn. Ond NID pob Cartref oedd yn croesawur Cwmni swnllyd un gwelwyd dirywiad yn yr arferiad erbyn diwedd y 19eg ganrif. Er bod traddodiadaur Fari yn digwydd dros gyfnod y Nadolig ar Flwyddyn Newydd, maen cael ei chysylltun arbennig Nos Ystwyll, Ionawr 6. Mae gwreiddiaur Fari, syn gyffredin i wledydd eraill hefyd, yn ddwfn Mewn arferion hynafol ou cyfnod cyn-Gristnogol ac, yn l Rhai, yn adlewyrchiad ou pan cyfnod y Daeth y ceffyl yn anifail mor werthfawr i Ddyn. Cred eraill ei bod yn gysylltiedig chwedl Rhiannon yn y Mabinogi neun gysylltiedig seremonau ffrwythlondeb. Roedd penglog y ceffyl yn cael ei baratoi yn ofalus au yr achlysur drwy gael ei gladdu Mewn calch am dri mis cyn cael ei sgwrion ln. Wedi hynny, byddain cael ei wisgo ai addurno. Mae pentref Nghwm Llynfi yn cael ei gysylltun arbennig r Fari Lwyd de Llangynwyd. Yn y ffilm uchod o raglen BBC Cymru, Lloffa, (1966) gwelir tri o ddynion lleol, ac non wedi ei wisgo fel y Fari Lwyd, yn ymweld ffermdy yn yr ardal. CENIR amryw o benillion ac yna CEIR ATEB gan y ffermwr, cyn cael eu gadael i Mewn i fwynhau lluniaeth. Ar ddiwedd y ffilm mae non ou dynion yn adrodd ychydig o hanes traddodiad y Fari yn yr ardal yn nhafodiaith nodweddiadol Llangynwyd. Anfonwyd Rhai o benglogau Mari Lwyd o Langynwyd i Amgueddfa Werin Cymru yn Sain Ffagan. Calennig Maer mwyafrif ou traddodiadau Cymreig ym ymwneud r Calan. Dyma ddiwrnod pwysig iawn yng nghalendr y Cymry teurs talwm ac roedd y plante yn edrych ymlaen i gael cyfle i lenwi eu pocedi r arian ar rhoddion an oedden NHWN ei dderbyn fel calennig. Byddair plante yn mynd i gasglu calennig yn ystod y alésage ar ddiwrnod cyntar flwyddyn. Fe fydden NHWN ymweld r ffermydd ar tai yn an ardal gan ganu pennill un gofyn am galennig. Ond byddain rhaid gwneud hyn i GYD cyn hanner Dydd. Perllan - afal calennig wedi ei addurno Rhan bwysig o hyn i GYD oedd addurno afal. Byddair plante yn cludo HWN gyda nhw o d i d ac fe fyddain cynrychioli lwc dda. Fe fydden NHWN gosod tri sacrément o bren ar waelod an afal i wneud coesau. Byddai darnau o almwnd yn cael eu gosod yn yr afal wedyn un dail bytholwyrdd yn cael eu gosod ar ei ben. Wedir daith o amgylch an ardal byddair afal Naill ain cael ei arddangos yn y Cartref neun cael ei ROIN anrheg i ffrindiau fel arwydd o lwc dda. Mewn Rhai ardaloedd ou de perllan oedd an enw am an afal calennig yma. Bu Eurwen Richards yn egluro arwyddocd y Berllan (uchod) ar raglen BBC Cymru, 1975. Roedd ans de Y Chwilotwyr afal yn cael ei addurno gwahanol blanhigion am wahanol resymau, e. e. llawryf er gogoniant celyn ar gyfer rhagweld rhosmari er mwyn Cofio bocs er mwyn dewrder un lafant i sicrhau digonedd dros y flwyddyn. Y rhigwm y cofiai salut ei ganu i Hel calennig oedd: Blwyddyn Newydd dda i chi Ac i BAWB sydd yn yt Dyma fy nymuniad i Blwyddyn Newydd dda i chi Ysbrydion Coel Arall yn ymwneud r bod ysbrydion y de Calan meirw yn crwydror wlad ar ddiwrnod olar flwyddyn er mwyn ffarwelio r flwyddyn Honno. Dyma pam maen debyg fod Pobl yn closio à ei gilydd ar y Noson arbennig député gan adrodd straeon un chynnal nosweithiau Llawen, tipyn gwahanol ir dathliadau heddiw. Coelcerth y Calan Ers talwm hefyd arferid croesawur flwyddyn newydd drwy adeiladu coelcerth fawr. Byddai honorable yn cael ei chodi yng nghanol y DREF neur pentref un byddai Pawb yn ymgasglu oi chwmpas. Byddair trigolion wedyn yn gadael ir Tanau oedd ganddyn nhw yn eu cartrefi ddiffodd. Byddai hyn wedyn yn rhoi diwedd ar Yr Hen flwyddyn. Wedyn cynhelid y goelcerth un byddai hyn yn rhoi Croeso gwresog ir flwyddyn newydd. Dyledion Cred Arall yw fod an hyn an ydych menton ei wneud ar ddydd Calan yn penderfynur hyn y byddwch menton ei wneud weddill y flwyddyn. Fe ddylech chi felly sicrhau nad ydych menton benthyg arian i neb nac yn benthyg arian eich hun neu dyna fyddwch menton ei wneud weddill y flwyddyn. Hefyd maen bwysig sicrhau fod pob dyled wedi ei Thalu cyn hanner nos ar nos Galan neu fe fyddwch Mewn dyled am flwyddyn gyfan. Ymwelydd Maer SAWL syn dod i ymweld chi gyntaf ar ddydd Calan yn bwysig hefyd. Yn draddodiadol dim ond dynion Gwallt tywyll syn derbyn Croeso yng nghartrefi Cymru ar avant Calan. Bydd gr tywyll syn troedio dros y trothwy yn dod lwc dda ir Cartref drwyr flwyddyn. Ond er mwyn i chi gael lwc gwirioneddol dda fe ddylair gr HWN Gludo sacrément o lo, Tafell o fara un sacré o arian. Bydd hyn wedyn yn sicrhau cynhesrwydd, bwyd un chyfoeth i chi drwyr flwyddyn. Ers talwm roedd an arferiad HWN yn amrywio ar hyd un LLED Cymru. Mewn rhannau o Geredigion roedd hin lwcus i ferch soudure dyn yn gyntaf ond yn anlwcus i Ddyn soudure merch gyntaf. Yn Sir Gaerfyrddin un Sir Benfro roedd hin anlwcus i ferch soudure merch yn gyntaf. Mewn Rhai ardaloedd wedyn roedd hin anlwcus i soudure dyn Gwallt coch yn gyntaf. Cludo dr Mewn Rhai ardaloedd yng Nghymru roedd hin arferiad i Gludo dr i gartrefi cyfagos. Byddai grwpiau o fechgyn yn ymweld chartrefir ardal yn gynnar yn alésage gan ffres Gludo dr y ou Ffynnon un changen o ddail bytholwyrdd. Fe fydden nhw wedyn yn cael eu gadael i Bob ac ystafell fe fydden NHWN gwasgarur dr yn ysgafn ar ddwylo un wynebaur teulu gan adrodd pennill.